លោកស្រីកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន «កុលធីតាមនុស្សធម៌» ដែលបានធ្វើសកម្មភាពយ៉ាងក្លៀវក្លាក្នុងការជួយសង្រ្គោះជនរងគ្រោះនៅកម្ពុជា
លោកស្រីកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន «កុលធីតាមនុស្សធម៌» ដែលបានធ្វើសកម្មភាពយ៉ាងក្លៀវក្លាក្នុងការជួយសង្រ្គោះជនរងគ្រោះនៅកម្ពុជាលោកស្រី ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុនសែន ប្រធានកាកបាទក្រហមកម្ពុជា ត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ និងមេដឹកនាំពិភពលោក ធ្វើការវាយតម្លៃខ្ពស់ថា ជាកុលធីតាកម្ពុជាមួយរូប ដែលបានធ្វើសកម្មភាពយ៉ាងក្លៀវក្លាក្នុងបុព្វហេតុមនុស្សធម៌ ក្នុងការជួយសង្រ្គោះជនរងគ្រោះនៅកម្ពុជាគ្រប់រូប ដោយមិនប្រកាន់និន្នាការ រើសអើងពូជសាសន៍ ឬពណ៌សម្បុរនោះឡើយ។
លោកស្រីកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ក៏ត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមថា ជាឆ្មបសម្រាលទុក្ខលំបាកក្នុងសង្គម ដូចជា មេដឹកនាំល្បាញល្បីលើពិភពលោក «លោក សូក្រាត» ហើយថែមទាំងជាឆ្មបសម្រាលទារកដូចម្តាយរបស់ «លោក សូក្រាត» ផងដែរ។
លោកស្រី ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុនសែន បានប្រសូតចេញពីត្រកូលកសិករក្នុងភូមិទី២ ឃុំរកាខ្នុរ ស្រុកក្រូចឆ្មារ ខេត្តកំពង់ចាម នាថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៥៤។ មានលោកឪពុកឈ្មោះ លីន គ្រី (ទទួលមរណភាព) និងអ្នកម្តាយឈ្មោះ ប៊ុន ស៊ាងលី មានបងប្អូន៦នាក់ ស្រី២នាក់។ មកដល់ថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៨នេះ មាតាមនុស្សធម៌នៃកម្ពុជា មានវ័យឈានចូល៦៥ឆ្នាំហើយ។ នៅក្នុងថ្ងៃខួបកំណើតនេះ ព្រះមហាក្សត្រ មហាក្សត្រី មន្រ្តីរាជការខ្មែរគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ រួមទាំងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ បានសម្តែងនូវការជូនពរ ដែលបង្ហាញពីទឹកព្រះទ័យ និងទឹកចិត្តស្រឡាញ់គោរពយ៉ាងជ្រាលជ្រៅជាទីបំផុត។
កុលធីតាខ្មែរលើទឹកដីជនបទតាមដងទន្លេមេគង្គចំគ្រាដែលមាតុភូមិកម្ពុជាជួបនូវវិបត្តិនូវភ្លើងសង្គ្រាមនោះ ត្រូវបានញ៉ាំញីដោយទុក្ខលំបាក និងមិនមានឱកាសអង្គុយក្រេបជញ្ជក់យកចំណេះដឹងឲ្យបានខ្ពង់ខ្ពស់ដូចយុវវ័យក្នុងសម័យស្រុកសន្តិភាពនាពេលបច្ចុប្បន្ននោះដែរ។ យុវនារី ប៊ុន រ៉ានី បានបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹមធម្យមសិក្សាប៉ុណ្ណោះ។
គ្រាដែលប្រទេសធ្លាក់ក្នុងភាពកលិយុគនេះ យុវនារី ប៊ុន រ៉ានី បានចូលប្រឡូកចលនាតស៊ូក្នុងអាយុ១៦ឆ្នាំ។ ពោលចលនាតស៊ូនេះ បានចាប់ផ្តើមនៅក្រោយពេល ដែលព្រះប្រមុខរដ្ឋដ៏ល្បាញល្បីក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ព្រះបរម រតនកោដ្ឋ សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ត្រូវបានក្រុមលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ និង ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរីមតៈ ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ពី តំណែងនៅថ្ងៃ១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០។
ចលនាតស៊ូ ដែលធ្វើឡើងតាមព្រះរាជបន្ទូលអំពាវនាវរបស់ព្រះមហាវីរក្សត្រខ្មែរ បានធ្វើឲ្យជីវិតយុវនារី ប៊ុន រ៉ានី លះបង់អស់សេចក្តីសុខ និងសេចក្តីត្រូវការក្នុងយុវភាព ហើយត្រូវបានផ្លាស់ទីក្នុងព្រៃស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែងជាមួយកម្លាំងចលនាតស៊ូ ដោយរំពឹងអាចដណ្តើម និងរំដោះប្រទេសកម្ពុជា ថ្វាយព្រះមហាវីរក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ វិញ។ តែផ្ទុយទៅវិញចលនាតស៊ូដណ្តើមប្រទេសពីលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ និងព្រះអង្គម្ចាស់ សិរីមតៈ នៅថ្ងៃ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ មិនបានបំពេញសេចក្តីបំណង និងការរំពឹងអ្នកតស៊ូនោះឡើយ។
ការប្រឹងប្រែងពលីកម្លាំងកាយចិត្តក្នុងចលនាតស៊ូរំដោះប្រទេសជាតិ របស់កុលធីតាខ្មែរ ប៊ុន រ៉ានី ជាមួយអ្នកស្រឡាញ់ និងស្នេហាជាតិខ្មែរ រាប់ពាន់ រាប់ម៉ឺននាក់ទៀត ត្រូវធ្លាក់ក្នុងក្តីអស់សង្ឃឹម ដ្បិតសមិទ្ធផល នៃការតស៊ូ ត្រូវបានក្តោបក្តាប់ដោយបុគ្គលមួយក្រុម ដូចជា ប៉ុល ពត នួន ជាង ខៀវ សំផន អៀង សារី អៀង ធិរិទ្ធ…ទៅវិញ។
របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ បានធ្វើឲ្យយុវនារី ប៊ុន រ៉ានី និង ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររាប់លាននាក់ ត្រូវរស់រងគ្រោះជាថ្មីក្នុងស្បៃអន្ធិកាដ៏ខ្មៅងងឹត និងមហាសែនលំបាក។ ទោះជាយ៉ាងណាជីវិតរបស់កុមារី ប៊ុន រ៉ានី ក្នុងរបបពលពតនេះ ប្រៀបបាននឹងការជួប «ពន្លឺ ក្នុងគ្រាអន្ធិកា»។ «ពន្លឺ ក្នុងគ្រាអន្ធិកា» ត្បិតថាជីវិតរបស់យុវនារី ប៊ុន រ៉ានី ជួបការលំបាក តែរបបនេះ ក៏ជាវេលាបាននាំឲ្យយុវនារីរូបនេះ បានជួបជាមួយ បុរសកំពូលដួងចិត្ត គឺយុវជន ហ៊ុន សែន។
តែជីវិតអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាក្រុម (១៣គូ) របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងលោកស្រី ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន នៅថ្ងៃទី៥ ខែ មករា ឆ្នាំ១៩៧៦ ក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត បានបន្សល់នូវភាពដ៏ល្វីងជូរចត់មិនអាចគណនា។ ទម្ងន់នៃការឈឺចាប់ និងវេទនារកទីបំផុតគ្មាន គឺការត្រូវព្រាត់ប្រាស់ស្វាមីដែលចេញទៅតស៊ូរំដោះជាតិក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ ទាំងខ្លួនមានកូនក្នុងផ្ទៃ។ ដើម្បីសុវត្ថិភាពជីវិត និងកូនពីរបបដ៏យង់ឃ្នងត្រូវទ្រាំរស់លាក់ឈ្មោះលាក់ប្រវត្តិ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានបញ្ជាក់ថា ជីវិតស្នេហារបស់លោក និងភរិយា បានហែលឆ្លងកាត់ភាពលំបាកវេទនា និងដំណក់ទឹកភ្នែករាប់លានដំណក់ ហើយក៏មិនដែលនឹកស្មានថា មានជីវិតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះផងដែរ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី បានរំលឹកយ៉ាងដូច្នេះ «ខ្ញុំតែងតែគិតថា អ្វីដែលខ្ញុំ និងភរិយាខ្ញុំបានឆ្លងកាត់ គឺពុំគួរឱយជឿថា ខ្ញុំអាចមានជីវិតរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះឡើយ។ ជីវិតយុទ្ធជនក្នុងភ្លើងសង្គ្រាម ពិសេសក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលយើងត្រូវតស៊ូផ្ដួលរំលំវាដោយយកជីវិតធ្វើដើមទុនមិនមែនជារឿងសាមញ្ញនោះឡើយ»។ «ជីវិតប្តីប្រពន្ធបន្ទាប់ពីរៀបការគ្មានទេ ដែលហៅថាសេចក្តីសុខ។ ស្លាប់កូនទី១ និង បែកគ្នា ក្នុងពេលកូនទី២នៅក្នុងផ្ទៃម្តាយ ៥ខែ រហូតជួបគ្នាជាថ្មីដែលកូនហៅខ្ញុំ ថាពូរយៈពេល២ខែ សុទ្ធតែរឿងរ៉ាវមិនគ្រាន់តែសម្រាប់ ខ្ញុំ និង ភរិយាប៉ុណ្ណោះទេ តែនេះជារឿងរ៉ាវដែលបានកើតឡើង សម្រាប់ប្រជាជនទូទាំងប្រទេស»។
ក្រោយរបបអាវខ្មៅ ៣ឆ្នាំ ៨ខែ និង ២០ថ្ងៃ របស់ ប៉ុល ពត ត្រូវបានវាយប្តួលរំលំ ដោយក្រុមចលនាតស៊ូរណសិរ្សសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិ លោកស្រី ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន បានចូលរួមចំណែកក្នុងយុទ្ធនាការដ៏ឧត្តុង្គឧត្តម ជួយស្រោចស្រង់ និងស្តារកម្ពុជាចេញពី គំនរផេះផង់ ជាមួយឧត្តមស្វាមី លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តាមរយៈសកម្មភាពមនុស្សធម៌ និង ការអប់រំ។
ក្នុងពិធីទទួលគោរម្យ៍ងារជា «កិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត» ពីស្ថាប័នរាជបណ្ឌិរ្យសភាកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១ លោកស្រីកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត បានរំលេចនូវសមិទ្ធផលជាច្រើន ដែលជាសមិទ្ធផល នៃកិច្ចប្រឹងប្រែងក្នុងបុព្វហេតុបម្រើប្រជាជន និងមាតុភូមិជាទីស្រឡាញ់បំផុត ដើម្បីឆ្លើយតបសកម្មភាពមនុស្សធម៌ ការលើកកម្ពស់ជីវភាព រស់នៅសុខុមាលភាពសង្គម ការការពារសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និង ការលើកកម្ពស់គុណតម្លៃមនុស្សជាតិ។
លោកស្រី បានគូសបញ្ជាក់យ៉ាងដូច្នេះថា «ក្រោយពីកម្ពុជាត្រូវបាន រំដោះរួចផុតពីគ្រោះប្រល័យពូជសាសន៍នាថ្ងៃទី៧ មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ខ្ញុំបានផ្តួចផ្តើមគំនិតបង្កើត និងជួយឧបត្ថម្ភដល់មជ្ឈមណ្ឌលកុមារកំព្រា ដែលគ្មានទីពឹង ដើម្បីឲ្យក្មួយៗទាំងអស់នោះបានទទួលការសិក្សា អប់រំ ថែទាំសុខភាពទាំងផ្លូវកាយ និង ផ្លូវចិត្ត។ ជាក់ស្តែងចាប់តាំងពី ឆ្នាំ ១៩៩៦ មក ខ្ញុំបានដឹកនាំបង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលអភិវឌ្ឍជាច្រើន ដែលបានរួមចំណែកដល់ការបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ និងការស្តារនីតិសម្បទាចំពោះជនងាយរងគ្រោះ ឲ្យមានចំណេះដឹងចំណេះធ្វើ និងជំនាញច្បាស់លាស់ សម្រាប់ប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិត និង លើកកម្ពស់ជីវភាពគ្រួសារក្នុងសង្គមផងដែរ»។
លោកស្រីកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី បានចូលកាន់តំណែងជាអនុប្រធានទី១ កាកបាទក្រហមកម្ពុជា អាណត្តិទី១ (១៩៩៤-១៩៩៨) ហើយ បានក្លាយជាប្រធានកាកបាទក្រហមកម្ពុជា នៅអាណត្តិទី២, ៣, ៤ និងទី៥ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។
រយៈពេល ២០ឆ្នាំ នៃការដឹកនាំកាកបាទក្រហមកម្ពុជា លោកស្រី បានខិតខំប្រឹងប្រែងអស់ពីកម្លាំងកាយចិត្ត ក្នុងការគ្រប់គ្រង និងដោះស្រាយប្រកដោយប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ក្នុងបុព្វហេតុមនុស្សធម៌ ពោលគឺបានប្រឹងប្រែងកៀងគរជំនួយមនុស្សធម៌ ចុះជួយសង្រ្គោះប្រជាពលរដ្ឋ ជាជនចាស់ជរាគ្មានទីពឹង ក្មេងអនាថា ជនផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ជនរងគ្រោះដោយ គ្រោះមហន្តរាយផ្សេងៗ នៅគ្រប់ទីកន្លែង ដោយមិនមានការប្រកាន់និន្នាការនយោបាយ ពូជសាសន៍ ឬពណ៌សម្បុរនោះឡើយ ពោលទីណាមានទុក្ខលំបាក និង មានប្រជាពលរដ្ឋរងគ្រោះ តែងមានវត្តមានសម្តេចកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត និងកាកបាទក្រហមកម្ពុជាជាប់ជានិច្ច។ ជាពិសេសសម្តេចកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត តែងបានតាមដានជាប់ជានិច្ចតាមប្រព័ន្ធព័ត៌មាននានា ដើម្បីស្វែងរកជនរងគ្រោះជួបការលំបាក ហើយក៏ចាត់ឲ្យមន្រ្តីរបស់ខ្លួនចេញសង្រ្គោះបន្ទាន់ផងដែរ។
មិនត្រឹមតែពលរដ្ឋកម្ពុជានោះឡើយ សូម្បីប្រជាពលរដ្ឋនៅបណ្តាប្រទេសលើពិភពលោក ដែលជួបគ្រោះមហន្តរាយបណ្តាលមកពីគ្រោះធម្មជាតិ ដូចជាខ្យល់ព្យុះ ទឹកជំនន់ ឬរញ្ជួញដីជាដើមនោះ ក៏លោកស្រីតែងបានចូលរួមវិភាគទាន ដើម្បីជួយសង្រ្គោះជាតិ ដល់ជនរងគ្រោះទាំងនោះផងដែរ។
ជារួមឈានមកដល់វ័យ ៦៥ឆ្នាំ (១៥ ធ្នូ ១៩៥៤-១៥ ធ្នូ ២០១៨) លោកស្រីកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន បានពលីកម្មយ៉ាងធំធេង ដើម្បីសង្រ្គោះប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា រាល់ពេលមានទុក្ខលំបាក។ លោកស្រី ជាភរិយាគំរូ ជាមាតាគំរូ ជាជីដូនគំរូ នៃស្រ្តីខ្មែរទាំងឡាយ និងជាកុលធីតា ដ៏ឆ្នើមក្នុងសង្គមខ្មែរនិយាយដោយឡែក និងនិយាយរួមជាមនុស្សកម្រក្នុងពិភពលោកផងដែរ ដោយសារលោកស្រី គឺជាឆ្មបសម្រាលនូវទុក្ខលំបាក ក្នុងសង្គមដូចមេដឹកនាំល្បាញល្បីលើពិភពលោក «លោក សូក្រាត» ហើយថែមទាំងជាឆ្មបសម្រាលទារក ដូចម្តាយរបស់ «លោក សូក្រាត» ទៀត។
លោកស្រីក៏ត្រូវបានគេប្រសិទ្ធនាមថា ជាស្រ្តីដ៏ឆ្នើមមួយរូប ក្នុងចំណោមស្រ្តីឆ្នើមៗ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់កម្ពុជា មានដូចជា ព្រះនាង លីវយី ព្រះនាងឥន្រ្ទទេវី និងព្រះមហាក្សត្រីយានី ស៊ីសុវត្ថ កុសុមៈនារីរ័ត្ន។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី បានរំលឹកយ៉ាងដូច្នេះ «ខ្ញុំតែងតែគិតថា អ្វីដែលខ្ញុំ និងភរិយាខ្ញុំបានឆ្លងកាត់ គឺពុំគួរឱយជឿថា ខ្ញុំអាចមានជីវិតរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះឡើយ។ ជីវិតយុទ្ធជនក្នុងភ្លើងសង្គ្រាម ពិសេសក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលយើងត្រូវតស៊ូផ្ដួលរំលំវាដោយយកជីវិតធ្វើដើមទុនមិនមែនជារឿងសាមញ្ញនោះឡើយ»។ «ជីវិតប្តីប្រពន្ធបន្ទាប់ពីរៀបការគ្មានទេ ដែលហៅថាសេចក្តីសុខ។ ស្លាប់កូនទី១ និង បែកគ្នា ក្នុងពេលកូនទី២នៅក្នុងផ្ទៃម្តាយ ៥ខែ រហូតជួបគ្នាជាថ្មីដែលកូនហៅខ្ញុំ ថាពូរយៈពេល២ខែ សុទ្ធតែរឿងរ៉ាវមិនគ្រាន់តែសម្រាប់ ខ្ញុំ និង ភរិយាប៉ុណ្ណោះទេ តែនេះជារឿងរ៉ាវដែលបានកើតឡើង សម្រាប់ប្រជាជនទូទាំងប្រទេស»។
ក្រោយរបបអាវខ្មៅ ៣ឆ្នាំ ៨ខែ និង ២០ថ្ងៃ របស់ ប៉ុល ពត ត្រូវបានវាយប្តួលរំលំ ដោយក្រុមចលនាតស៊ូរណសិរ្សសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិ លោកស្រី ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន បានចូលរួមចំណែកក្នុងយុទ្ធនាការដ៏ឧត្តុង្គឧត្តម ជួយស្រោចស្រង់ និងស្តារកម្ពុជាចេញពី គំនរផេះផង់ ជាមួយឧត្តមស្វាមី លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តាមរយៈសកម្មភាពមនុស្សធម៌ និង ការអប់រំ។
ក្នុងពិធីទទួលគោរម្យ៍ងារជា «កិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត» ពីស្ថាប័នរាជបណ្ឌិរ្យសភាកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១ លោកស្រីកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត បានរំលេចនូវសមិទ្ធផលជាច្រើន ដែលជាសមិទ្ធផល នៃកិច្ចប្រឹងប្រែងក្នុងបុព្វហេតុបម្រើប្រជាជន និងមាតុភូមិជាទីស្រឡាញ់បំផុត ដើម្បីឆ្លើយតបសកម្មភាពមនុស្សធម៌ ការលើកកម្ពស់ជីវភាព រស់នៅសុខុមាលភាពសង្គម ការការពារសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និង ការលើកកម្ពស់គុណតម្លៃមនុស្សជាតិ។
លោកស្រី បានគូសបញ្ជាក់យ៉ាងដូច្នេះថា «ក្រោយពីកម្ពុជាត្រូវបាន រំដោះរួចផុតពីគ្រោះប្រល័យពូជសាសន៍នាថ្ងៃទី៧ មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ខ្ញុំបានផ្តួចផ្តើមគំនិតបង្កើត និងជួយឧបត្ថម្ភដល់មជ្ឈមណ្ឌលកុមារកំព្រា ដែលគ្មានទីពឹង ដើម្បីឲ្យក្មួយៗទាំងអស់នោះបានទទួលការសិក្សា អប់រំ ថែទាំសុខភាពទាំងផ្លូវកាយ និង ផ្លូវចិត្ត។ ជាក់ស្តែងចាប់តាំងពី ឆ្នាំ ១៩៩៦ មក ខ្ញុំបានដឹកនាំបង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលអភិវឌ្ឍជាច្រើន ដែលបានរួមចំណែកដល់ការបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ និងការស្តារនីតិសម្បទាចំពោះជនងាយរងគ្រោះ ឲ្យមានចំណេះដឹងចំណេះធ្វើ និងជំនាញច្បាស់លាស់ សម្រាប់ប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិត និង លើកកម្ពស់ជីវភាពគ្រួសារក្នុងសង្គមផងដែរ»។
លោកស្រីកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី បានចូលកាន់តំណែងជាអនុប្រធានទី១ កាកបាទក្រហមកម្ពុជា អាណត្តិទី១ (១៩៩៤-១៩៩៨) ហើយ បានក្លាយជាប្រធានកាកបាទក្រហមកម្ពុជា នៅអាណត្តិទី២, ៣, ៤ និងទី៥ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។
រយៈពេល ២០ឆ្នាំ នៃការដឹកនាំកាកបាទក្រហមកម្ពុជា លោកស្រី បានខិតខំប្រឹងប្រែងអស់ពីកម្លាំងកាយចិត្ត ក្នុងការគ្រប់គ្រង និងដោះស្រាយប្រកដោយប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ក្នុងបុព្វហេតុមនុស្សធម៌ ពោលគឺបានប្រឹងប្រែងកៀងគរជំនួយមនុស្សធម៌ ចុះជួយសង្រ្គោះប្រជាពលរដ្ឋ ជាជនចាស់ជរាគ្មានទីពឹង ក្មេងអនាថា ជនផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ជនរងគ្រោះដោយ គ្រោះមហន្តរាយផ្សេងៗ នៅគ្រប់ទីកន្លែង ដោយមិនមានការប្រកាន់និន្នាការនយោបាយ ពូជសាសន៍ ឬពណ៌សម្បុរនោះឡើយ ពោលទីណាមានទុក្ខលំបាក និង មានប្រជាពលរដ្ឋរងគ្រោះ តែងមានវត្តមានសម្តេចកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត និងកាកបាទក្រហមកម្ពុជាជាប់ជានិច្ច។ ជាពិសេសសម្តេចកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត តែងបានតាមដានជាប់ជានិច្ចតាមប្រព័ន្ធព័ត៌មាននានា ដើម្បីស្វែងរកជនរងគ្រោះជួបការលំបាក ហើយក៏ចាត់ឲ្យមន្រ្តីរបស់ខ្លួនចេញសង្រ្គោះបន្ទាន់ផងដែរ។
មិនត្រឹមតែពលរដ្ឋកម្ពុជានោះឡើយ សូម្បីប្រជាពលរដ្ឋនៅបណ្តាប្រទេសលើពិភពលោក ដែលជួបគ្រោះមហន្តរាយបណ្តាលមកពីគ្រោះធម្មជាតិ ដូចជាខ្យល់ព្យុះ ទឹកជំនន់ ឬរញ្ជួញដីជាដើមនោះ ក៏លោកស្រីតែងបានចូលរួមវិភាគទាន ដើម្បីជួយសង្រ្គោះជាតិ ដល់ជនរងគ្រោះទាំងនោះផងដែរ។
ជារួមឈានមកដល់វ័យ ៦៥ឆ្នាំ (១៥ ធ្នូ ១៩៥៤-១៥ ធ្នូ ២០១៨) លោកស្រីកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន បានពលីកម្មយ៉ាងធំធេង ដើម្បីសង្រ្គោះប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា រាល់ពេលមានទុក្ខលំបាក។ លោកស្រី ជាភរិយាគំរូ ជាមាតាគំរូ ជាជីដូនគំរូ នៃស្រ្តីខ្មែរទាំងឡាយ និងជាកុលធីតា ដ៏ឆ្នើមក្នុងសង្គមខ្មែរនិយាយដោយឡែក និងនិយាយរួមជាមនុស្សកម្រក្នុងពិភពលោកផងដែរ ដោយសារលោកស្រី គឺជាឆ្មបសម្រាលនូវទុក្ខលំបាក ក្នុងសង្គមដូចមេដឹកនាំល្បាញល្បីលើពិភពលោក «លោក សូក្រាត» ហើយថែមទាំងជាឆ្មបសម្រាលទារក ដូចម្តាយរបស់ «លោក សូក្រាត» ទៀត។
លោកស្រីក៏ត្រូវបានគេប្រសិទ្ធនាមថា ជាស្រ្តីដ៏ឆ្នើមមួយរូប ក្នុងចំណោមស្រ្តីឆ្នើមៗ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់កម្ពុជា មានដូចជា ព្រះនាង លីវយី ព្រះនាងឥន្រ្ទទេវី និងព្រះមហាក្សត្រីយានី ស៊ីសុវត្ថ កុសុមៈនារីរ័ត្ន។
តាមរយៈបេសកកម្មមនុស្សធម៌សង្រ្គោះមនុស្សជាតិនេះ លោកស្រី ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ទទួលបានគោរមងារ និងគ្រឿងឥស្សរិយយស ពីស្ថាប័នជាតិ និងពិភពលោកជាបន្តបន្ទាប់ មានដូចជា៖
១៖ មេដាយកិត្តិយសពីសមាគមជាតិកាកបាទក្រហម នៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ នៅថ្ងៃទី១០ ខែមេសា ឆ្នាំ២០០១។
២៖ គ្រឿងឥស្សរិយយស លើកកម្ពស់ពិភពលោកបេះដូងមានភាពតែមួយ ពីមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពអន្តរជាតិ ស្រ៊ីជិនម៉យ ថ្ងៃទី២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០១។
៣៖ គ្រឿងឥស្សរិយយស សម្តេចព្រះមហាក្សត្រីយានី ព្រះស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស កុសុមៈ នារីរ័ត្ន ថ្នាក់មហាសេរីវឌ្ឍន៍ ប្រគល់ជូនដោយព្រះករុ ណា ព្រះបាទសម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ ថ្ងៃទី១៩ ខែ តុលា ឆ្នាំ២០០១។
៤៖ គ្រឿងឥស្សរិយយស មុនីសារាភ័ណ្ឌ ថ្នាក់ មហាសេរីវឌ្ឍន៍ ប្រគល់ជូនដោយព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេច ព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ថ្ងៃទី២៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៥។
៥៖ គោរមងារ ឥស្សរិយយសថ្នាក់ជាតិ នៃវេទិកាភាពជាអ្នកដឹកនាំតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក ឆ្លើយតបមេរោគអេដស៍ និងជំងឺអេដស៍ នៅថ្ងៃទី ១៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៦។
៦៖ គ្រឿងឥស្សរិយយសព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ថ្នាក់ មហាសេរីវឌ្ឍន៍ ប្រគល់ជូនដោយ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោ ត្តម សីហមុនី ថ្ងៃទី១៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៧។
៧៖ គ្រឿងឥស្សរិយយស ជាតូបកា ប្រគល់ជូនដោយព្រះករុណា ព្រះបាទ សម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៧។
៨៖ សញ្ញាបត្របណ្ឌិតកិត្តិយស ផ្នែកមនុស្សធម៌ ពីសាកលវិទ្យាល័យកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៨។
៩៖ សញ្ញាបត្របណ្ឌិតកិត្តិយស ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ពីសាកលវិទ្យាល័យស្រ្តីសេអ៊ូល នៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ នៅថ្ងៃទី៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៩។
១០៖ សញ្ញាបត្របណ្ឌិតកិត្តិយស ផ្នែកអក្សរសាស្រ្ត ពីសាកលវិទ្យាល័យជីអ៊ុនជូ នៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ ថ្ងៃទី៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៩។
១១៖ ទទួលបានពានរង្វាន់ភាពជាអ្នកដឹកនាំតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក ឆ្លើយតបមេរោគអេដស៍ ជំងឺអេដស៍ និងការអភិវឌ្ឍ ពីគណៈប្រតិភូ ជាន់ខ្ពស់ អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកការងារអេដស៍ និងជំងឺអេដស៍ថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៩។
១២៖ សញ្ញាបត្របណ្ឌិតកិត្តិយសផ្នែក អប់រំសិក្សា ពីសាកលវិទ្យាល័យស៊ីឡា នៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ ថ្ងៃទី១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១០។
១៣៖ ទទួលបានគោរពងារជាកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១។
១៤៖ ទទួលបានគោរពងារជា សម្តេចកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ពីព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ព្រះករុណា ព្រះបាទ សម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី នៅថ្ងៃទី៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៣៕
